35- ورزشکاران / جهان پهلوان تختی

جهان پهلوان «غلامرضا تختی»، کُشتی گیر ایرانی در 5 شهریور سال 1309 در «محله خانی آباد» (جنوب تهران) به دنیا آمد و در 17 دی ماه سال 1346 در «تهران» درگذشت و در کنار آرامگاه «ابن بابویه» در «شهرری» به خاک سپرده شد .

«غلامرضا تختی»، در فرهنگ ورزشی معاصر ایران، نماد پهلوانی، قهرمانی و فروتنی است . «تختی» در المپیک 1956 «ملبورن»، به همراه «حبیبی»، نخستین مدال های طلای تاریخ ورزش ایران را کَسب کرد . «تختی» با یک مدال طلا و دو مدال نقرۀ المپیک، دو طلا و دو نقرۀ قهرمانی جهان و یک طلای بازی های آسیایی در فهرست برترین های قرن «فیلا» در جایگاه سیزدهم قرار دارد .

«غلامرضا تختی»، یکی از سه کُشتی گیر ایرانی در کنار «امام علی حبیبی»، و «عبدالله موحد» است که در تالار افتخارات «فیلا» قرار دارد .

زندگی

«حاج قُلی»، پدربزرگ غلامرضا تختی، در محلهٔ «خانی‌آباد»، فروشندهٔ خواربار بود . در دکانش بر روی تخت بلندی می‌ نشست و به همین سبب در میان اهالی «خانی‌آباد»، به «حاج قلی تختی» شهرت یافته بود . همین نام بعد ها به نام خانوادگی آنها تبدیل شد . «رجب خان»، پدر «غلامرضا تختی»، تاجری ورشکسته بود که زود درگذشت و او را با تنگدستی یتیم گذاشت .

 

سال‌های نخستین

«غلامرضا تختی»، دو برادر و دو خواهر داشت که همهٔ آنها از وی بزرگ‌ تر بودند . وی تحصیلات ابتدایی را در دبستان «حکیم نظامی تهران» گذراند و پس از گذراندن اول متوسطه در دبیرستان «منوچهری تهران»، ترک تحصیل کرد . «تختی» همراه کار، به ورزش زورخانه‌ای و کُشتی نزد «پهلوان سید علی» می ‌پرداخت . او در سال 1327 به خدمت سربازی رفت و در 25 مهر همان سال در اداره «راه‌آهن» استخدام شد . وی سابقهٔ کار در شرکت «نفت مسجد سلیمان» را هم داشت .

«تختی» در 30 بهمن 1345 با «شهلا توکلی» ازدواج کرد . حاصل این ازدواج پسری به نام «بابک» بود که در 11 شهریور 1346 به دنیا آمد .

مرگ و ابهام‌ های آن

«غلامرضا تختی» در 17 دی ماه سال 1346 در اتاقش در هتل «آتلانتیک» تهران درگذشت . او دو روز قبل از مرگش یعنی 15 دی، وصیت ‌نامه اش را در دفترخانه اسناد رسمی شماره 202 تحت شماره 3428 و با تعیین «کاظم حسیبی» به عنوان سرپرست فرزندش بابک (که تنها 4 ماه داشت)؛ به ثبت رسانده بود . دربارهٔ دلایل مرگ «تختی»، اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد .

این عقیده که «ساواک»، «تختی» را به دلیل محبوبیت زیاد و عدم وفاداری به نظام وقت ایران به قتل رسانیده‌است، در بین مردم شیوع داشته ‌است . «غلامرضا تختی» از سال 1342 بارها به «ساواک» احضار شد . اطرافیان شاه با ناکامی از نزدیک کردن او به دربار و حکومت، فشارها را افزایش دادند . «تختی» حتی در مواردی از ورود به ورزشگاه ­ها منع می ­شد . او پس از دوری دو ساله از رقابت ­های ورزشی، برای چهارمین بار در بازی های المپیک شرکت کرد و برای نخستین بار در این بازی ­ها، مدالی کسب نکرد . «میرزایی» با استناد به اسناد به جا مانده بیان می کند که ظاهرا حکومت میل داشت «تختی»، بدون تمرین و آمادگی جسمی و روحی در میدان حاضر شود و با شکست خوردن، محبوبیت در میان مردم را از دست بدهد، از سوی دیگر مردم نیز خواهان شرکت او در مسابقه­ های جهانی بودند .

در چنین شرایطی «تختی»، سال 1345 نیز در بازی ­های جهانی تولیدو شرکت کرد و بار دیگر دست خالی به ایران بازگشت، برخلاف تصور و انتظار طرفداران شاه، محبوبیت «تختی»، پس از دو ناکامی او نه تنها کمتر نشد که افزایش نیز یافت .

«جلال آل‌احمد» دربارهٔ مرگ او چنین نوشت : «از آن همه جماعت هیچ کس، حتی برای یک لحظه، به احتمال خودکشی فکر نمی­‌ کرد .» عدّه­ای معتقد هستند، «تختی»، اگر خودکشی هم کرده باشد، مسئولیت آن با حکومت شاه است که با فشارها و تنگناهایی که برایش به وجود آورد، او را به این سمت سوق داد .

 

دوران ورزشی

«غلامرضا تختی»، کُشتی را از سال 1325 آغاز کرد . او در سال 1329 در 20 سالگی به عضویت باشگاه «پولاد» درآمد و زیر نظر «حبیب‌الله بلور»، کشتی آزاد را به طور قهرمانی آغاز کرد و در همان سال نخستین قهرمانی کشور خود را کسب کرد . «تختی» در رقابت های قهرمانی کشور، طی سال های 1329 تا 1338، 8 بار قهرمان کشور شد . او در سال 1951 در مسابقات قهرمانی جهان «هلسینکی» در دستهٔ 79 کیلو به مدال نقره رسید، وی و سه هم‌تیمیش؛ محمود ملاقاسمی (نقرهٔ 52 کیلو)، محمدمهدی یعقوبی (برنز 57 کیلو) و عبدالله مجتبوی (برنز 73 کیلو)، برندگان اوّلین مدال‌ های بین‌المللی تاریخ کشتی ایران بودند . «تختی»، سال بعد در المپیک «هلسینکی»، مدال نقرهٔ خود را در 22 سالگی تکرار کرد، چهار سال بعد در المپیک 1956 «ملبورن» در یک وزن بالاتر؛ 87 کیلوگرم، بهتر ظاهر شد و به همراه «امام‌علی حبیبی» نخستین مدال ‌های طلای تاریخ ورزش ایران در المپیک را کسب کردند . «تختی» در مسابقات قهرمانی جهان 1959 «تهران»، 1961 «یوکوهاما» و 1962 «تولیدو» به ترتیب به دو مدال طلا و یک مدال نقره رسید . در المپیک 1960 «رُم» هم با 5 پیروزی با ضربهٔ فنی و یک شکست با امتیاز از «عصمت آتلی ترک»، مدال نقرهٔ وزن 87 کیلو را گرفت . وی که کُشتی را از میان ‌وزن آغاز کرده بود، با افزایش وزن خود به دسته ‌های بالاتر رفته و از سال 1962 به دستهٔ 97 کیلوگرم پا گذاشت، امّا مشخص شد که رقابت در این وزن برای قهرمان پا به سن گذاشته، دشوار است و او در المپیک 1964 «توکیو»، با شکست از «احمد آئیک ترک» و مساوی با «سعید مصطفائف بلغار» به مقام چهارم قناعت کرد .

«غلامرضا تختی» همچنین سه بار قهرمان کُشتی پهلوانی و پهلوان اول ایران شده بود .

در تاریخ 10 شهریور سال 1341، زلزله مهیبی به قدرت 2/7 ریشتر، به ویرانی کامل شهر «بوئین زهرا» و تمام روستاهای اطرافش انجامید . بر اثر زلزله «بوئین زهرا»، در حدود بیست هزار نفر کشته و هزاران خانواده نیز بی ‌خانمان شدند . به‌ دنبال ناتوانی دولت وقت برای عملیات کمک و امداد، «غلامرضا تختی»، یک کامیون در اختیار گرفت و با آن به محلات پُرجمعیت تهران می‌ رفت و با بلندگو شخصاً از مردم می‌ خواست تا به زلزله ‌زدگان کمک کنند . مردم نیز رخت، لباس و پول اهدایی خود را به «تختی» می ‌سپردند . واکنش‌ ها چنان باورنکردنی بود که بلافاصله موجی بزرگی از نیکوکاران به راه افتادند و ده ‌ها کامیون به وی سپرده شد .

 

تختی پس از مرگ

تاکنون در مورد «غلامرضا تختی»، قصیده ‌ها و کتاب ‌های متعددی نوشته شده و فیلم ‌های مستند و حتی سینمایی نیز از زندگی وی ساخته شده‌ اند، از جمله فیلم «جهان پهلوان، تختی» که زنده یاد «علی حاتمی» اقدام به ساخت آن کرد، که به دلیل مرگ او، ادامۀ ساخت فیلم به کارگردان دیگری محوّل شد .

منبع : سایت ویکی پدیا ... با دخل و تصرّف و ویرایش ... منیژه شهرابی