13- فرهیختگان / اندیشمند بزرگ شیعه «ابن زهره»

اندیشمند بزرگ شیعه «ابن زهره»

«ابوالمکارم عزّ الدین حمزه بن علی بن زهره»، معروف به «ابن زهره»، فقیه، اصولی، متکلم، نحوی، و یکی از علمای بزرگ شیعه در قرن ششم ه. ق. است .

«ابن زهره» در رمضان سال 511 در شهر «حلب» در سرزمین «شامات»، (سوریه) دیده به جهان گشود، و در خاندان علم و سیادت (1) نشو و نما کرد .

در اصطلاح علما، لفظ و کلمه «ابن زهره»، هرگاه تنها به کار رود، مقصود اوست .

او از ابتدا از حضور والدِ استادش، «ابن حاجب حلبی»، و «ابومنصور سید کبیر» به مقام علمی ارتقاء یافت . امّا بیشتر مراتب علمی او از محضر «مفید ثانی»، و شاگردانش نصیبش گردید .

«ابن زهره:، یکی از بزرگان علمای شیعه در عصر خویش بود که در ادبیات عرب، فقه، اصول، کلام، حکمت، و نجوم مهارت داشت .

«ابن زهره» با «ابن شهر آشوب مازندرانی»، هم عصر بوده، و به دلیل اینکه محل وفات و دفن «ابن شهرآشوب مازندرانی» در «حلب» است، احتمال دارد که عشق به علماء، و استفاده از امثال سادات «ابن زهره» بدان دیار هجرت نموده است .

اساتید

- علی بن زهره حلبی (پدر)

- سید ابوالمحاسن زهره حلبی (جدّ)

- ابومنصور محمّد بن حسن بن منصور نقاش موصلی

- ابوعبدالله حسین بن طاهر بن حسین

شاگردان

- عبدالله بن علی بن زهره (برادرش)

- سید محی الدین محمّد بن عبدالله (برادرزاده اش)

- شادان بن جبرئیل قمی

- محمّد بن جعفر مشهدی

- معین الدین سالم بن بدران مصری

- محمّد بن ادریس حلّی

- عزّالدین ابوالحرث محمّد بن حسن بغدادی

آثار مکتبوب

نزدیک به 20 کتاب، رساله، و مقاله منسوب به «ابن زهره» است که عبارتند از :

- غنیۀ النزوع

- الاعتراض علی الکلام الوارد من حمص (2)

- الجواب عما ذکره مطران (3)

- الجواب عن الکلام الوارد من ناحیۀ الجبل

- جواب المسائل الواردۀ من بغداد

- قبس الانوار فی نصرۀ العترۀ الاخیار

- جواب الکتاب الوارد من حمص

- مسائل فی الردّ علی المنجمین

- رساله ای در بررسی مسئله تفکر و تعقل

- النکت

- نقض اشکالات فلاسفه

- مسئله تحریم آبجو

- غنیۀ النزوع الی علمی الاصول و الفروع

غروب ستاره

سرانجام «ابن زهره»، در سال 585 در شهر «حلب» وفات نمود و در کوه «جوشن» دفن گردید (4) .

پی نوشت 

1- سادات «بنی زهر»، اکثراً از شخصیت های بزرگ علمی و فقهی مکتب حضرت امام صادق (علیه السلام) بوده اند، و نسبت آنها با 9 واسطه به آن حضرت منتهی می شود . 

2- «حمض» با کسره «حاء»، و سکون «میم»، نام شهر معروف و قدیمی در سرزمین شامات، مابین «دمشق» و «حلب» قرار دارد . (معجم البلدان، ج 2، ص 302) 

3- «مطران»، با فتح «میم»، و سکون «طاء»، نام رئیس «کاهنان» است، و رتبه ی او بالاتر از «اُسقُف) است . (المنجد، ماده «مطر») 

4- معجم البلدان، ج 2، ص 186 

تهیه و تنظیم : منیژه شهرابی