25- تاریخ / سالروز غرق شدن کشتی «تایتانیک»

بسمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

«رَّبُّکُمُ الَّذِى یُزْجِى لَکمُ الْفُلْک فى الْبَحْرِ لِتَبْتَغُوا مِن فَضلِهِ  إِنَّهُ کانَ بِکُمْ رَحِیماً»

«پروردگار شما است که در دریا، کشتی ها را به حرکت در مى ‏آورد تا شما بتوانید سفر کنید و از فضل خدا و رزق او بطلبید، که او نسبت به شما رحیم است .»

«وَ إِذَا مَسکُمُ الضرُّ فى الْبَحْرِ ضلَّ مَن تَدْعُونَ إِلا إِیَّاهُ  فَلَمَّا نجَّاتْ إِلى الْبرِّ أَعْرَضتُمْ  وَ کانَ الانسنُ کَفُوراً»

«و چون در دریا به شما خوف و خطرى رسد، به جزء خدا همه را فراموش مى‏ کنید، ولى همین که خدا شما را نجات داد، باز از خدا روى مى‏ گردانید، که انسان کفر کیش و ناسپاس است .»

«أَفَأَمِنتُمْ أَن یخْسِف بِکُمْ جَانِب الْبرِّ أَوْ یُرْسِلَ عَلَیْکمْ حَاصِباً ثُمَّ لا تجِدُوا لَکمْ وَکیلاً»

«آیا پس از نجات از دریا، باز هم ایمن هستید که زمین شما را فرو ببرد ؟ و یا بر سرتان سنگ ببارد، آنگاه براى خود از آن بلاى الهى پناه و نگهبانى نیابید .»

«أَمْ أَمِنتُمْ أَن یُعِیدَکُمْ فِیهِ تَارَةً أُخْرَى فَیرْسِلَ عَلَیْکُمْ قَاصِفاً مِّنَ الرِّیح فَیُغْرِقَکُم بِمَا کَفَرْتمْ  ثمَّ لاتجِدُوا لَکمْ عَلَیْنَا بِهِ تَبِیعاً»

«آیا از این ایمن هستید که بار دیگر خدا شما را به دریا برگرداند و تندبادى بفرستد تا همه به کیفرِ کُفر به دریا غرق شوید، آنگاه کسى را از قهر ما دادخواه و فریادرس نیابید .»

قرآن کریم / سوره اسراء / آیات 66 الی 69

افسانه ی «تایتانیک

شنبه 14 آوریل 2012 (26 فروردین ماه 1391) ، سالروز یکصدمین سال غرق شدن کشتی اقیانوس پیمای «تایتانیک» است . با ساخت کشتی «تایتانیک»، دورانِ غلبه ی بشر بر «نیروهای طبیعی» فرا رسیده است و این موجود غول آسا، مصون از «قهر طبیعت» است، امّا غرق این کشتی در اوّلین سفر دریایی خود، خط بطلانی بر این باور کشید و عجز بشریت را در مقابل نیرو و اراده ی خداوند لایزال ثابت کرد .

تجارت کشتی های اقیانوس پیمای عظیم، پیشرفت های عمده ای را در زمینه طراحی کشتی، اندازه و سرعت شاهد بود . شرکت کشتیرانی «ستاره سفید» (White Star Lines)، که یکی از پیشروان این اَمر بود، به جای سرعت بالا، بَر روی اندازه و تجمّل متمرکز شده بود .

در سال 1907، «جیمز بروس آیسمی»، مدیر اجرایی کشتیرانی «ستاره سفید» و «لُرد جیمز پیری»، شریک شرکت «هارلند ووف» (سازنده کشتی های شرکت کشتیرانی ستاره سفید از زمان تأسیس آن در سال 1869)، ساخت 3 کشتی بخار عظیم را در دستورِ کار قرار دادند، که قرار بود «استاندارد» جدید در زمینه ی آسایش، تجمّل، ظرافت و ایمنی تعریف بکنند . دو کشتی اوّل، «المپیک» و «تایتانیک» نام گرفتند . نام «تایتانیک» برای این انتخاب شده بود که حسّ برتری اندازه و قدرت را القاء کند .

طراحی دو کشتی، یک سال به طول انجامید . ساخت «المپیک» در دسامبر 1908، و به دنبال آن، ساخت «تایتانیک»، در مارس 1909 آغاز گردید . برای تطابق با این پروژه های عظیم، محوطه کشتی سازی کارخانه «هارلند وولف» در «بلفاست» باید از نو ساخته می شد، در حالی که اسکله ی کشتیرانی «ستاره سفید» در «نیویورک» نیز بایستی به حدّ کافی طویل می شد تا کشتی ها بتوانند در آن پهلو بگیرند .

در طی دو سال بعد که صرف کامل کردن بدنه ی «تایتانیک» شد، مطبوعات درباره ی عظمت کشتی به تبلیغات فراوان پرداختند، به طوری که «تایتانیک»، حتّی قبل از به آب انداختن آن، به یک افسانه تبدیل شده بود .

به آب انداختن بدنه ی کامل شده ی «تایتانیک» در ماه می 1911، یک نمایش عمومی خیره کننده بود، بلیت ها به نفع یک بیمارستان محلّی اطفال فروخته شدند . سپس «تایتانیک» برای عمل انطباق که شامل ساختن تجهیزات و سیستم های فراوان، اثاثیه ی چوبی گرانقیمت و دکور عالی آن بود، آماده شد؛ در حالی که تاریخ سفر نزدیک می شد، کشتی کامل شده ی «المپیک» دچار تصادم شد و به تعمیرات کلّی نیاز پیدا کرد، که بارِ کاری را برای شرکت «هارلند وولف» افزایش داد، در حالی که آنها در تلاش بودند «تایتانیک» را مطابق برنامه ی زمان بندی شده، کامل کنند . بنابراین سفرِ «تایتانیک» از 20 مارس به 10 آوریل موکول شد .

«کشتی تایتانیک»، 270 متر طول و 28 متر پهنا، و 328/46 تُن، وزن داشت . ارتفاع آن 32 متر بود که تقریباً 11 متر آن، زیرِ آب قرار می گرفت . با این وجود، حتّی بالاتر از بلندترین ساختمان های شهریِ آن زمان می ایستاد . کشتی، دارای 3 دودکش واقعی و یک دودکش مجازی بود که برای افزودن بر حسّ عظمت و قدرتِ آن، اضافه شده بود، و نیز بخارات و دود آشپزخانه های متعددِ آن را به بیرون می راند . کشتی «تایتانیک» بزرگترین شیء متحرکی بود که توسط انسان ساخته شده بود . اندازه ی غول آسا و پیچیدگیِ کشتی، توسط گزارش ناخدا دوّم «لایتولد» به بهترین صورتی مدلل شده بود . بخشی از گزارش «لایتولد» :

«در سمتِ راستِ بدنه ی کشتی، دربی چنان بزرگ تعبیه شده که یک گاری با اسبش می تواند از طریق آن وارد کشتی شود .»

افزون بر این «تایتانیک» ساخته شده بود تا شگفتی تکنولوژی ایمنی مُدرن باشد . کشتی دارای یک بدنه ی دولا با صفحات فولادی به ضخامت 5/2 سانتی متر بوده و به 16 بخش غیرقابل نفوذ توسط آب تقسیم شده بود . درب های عظیم که با یک کلید الکتریکی بَر روی عرشه به حرکت درآورده می شدند، این بخش ها را از هم مجزّا کرده و کل کشتی را آب بندی می کردند . حتّی این درب ها می توانستند توسط حسّگرهای الکتریکی سطح آب، باز و بسته بشوند . به پشتوانه ی این تدابیر امنیتی بود که مطبوعات، کشتی «تایتانیک» را «غرق نشدنی» نامیدند . الله اکبر

لوازم داخل کشتی، در نوع خود از مُدرن ترین و لوکس ترین ها بودند، و شامل لامپ های برقی، بخاری برقی در تمام اتاق ها، آسانسورهای برقی، یک استخر شنا، یک سالن اسکوآش (بسیار مُدرن)، یک حمام ترکی، یک سالن ژیمناستیک همراه با اسب مکانیکی بود تا سوارکاران حرفه ای بتوانند با آن تمرین کرده و خود را سَرِ وزن و آماده نگه دارند .

همچنین، اتاق های نشیمن و تجهیزات بخش درجه اوّل آن، با بهترین هتل های قارّه اروپا، برابری می کرد . مسافرین درجه یک آن باید از طریق یک راه پله بزرگ شش پاگرده دارای سقف شیشه ای به آرامی پایین می آمدند تا از غذاهای عالیِ سالن غذاخوری که تمامی عرض کشتی را در عرشه شماره D پوشانده بود، لذّت ببرند . برای آنهایی که خواستارِ یک فضای خصوصی تر بود، «تایتانیک»، چند رستوران سفارشی تدارک دیده بود . دو گروه موسیقی از بهترین نوازندگان قارّه که بسیاری از آنان از خطوط کشتیرانی رقیب ربوده شده بودند، قطعات موسیقی را در «تایتانیک» اجرا می کردند . دو کتابخانه نیز وجود داشت، درجه یک و درجه دو . حتّی کابین های درجه 3 آن بسیار لوکس تر از کابین های درجه یک کشتی بخار کوچک تر بود، و نیز لوازم داخل آنها به گونه ای بود که برخی مسافرین درجه 3، حتّی در عمرِ خود ندیده بودند .

طراحی اوّلیه، 32 قایق نجات درنظر گرفته بود، لیکن مدیریت کشتیرانی «ستاره سفید» احساس کرد که عرضه قایق های نجات، شلوغ و درهم ریخته به نظر خواهد رسد، بنابراین تعداد آنها را به 20 قایق کاهش داد که برای 1178 نفر از مسافرین کفایت می کرد، این میزان از «استاندارد» های آن زمان فراتر می رفت، گرچه «تایتانیک»، توانایی حمل 3500 مسافر و خدمه را دارا بود .

گروهی از عالی مقام ترین مردم در این سفر، همراه «تایتانیک» بودند . اشراف زادگان بریتانیا، صاحبان صنایع آمریکا، زبدگان انجمن نیویورک و فیلادلفیا، همچنین بسیاری از مهاجرین فقیر که به امید شروع یک زندگی جدید در آمریکا یا کانادا، جذب آن شده بودند .

سفر دریایی «تایتانیک» در «ساوت همپتون» به تاریخ 10 آوریل سال 1912 آغاز شد . هنگام غروب، کشتی در «چربورگ» (فرانسه) توقف کرد تا مسافرین بیشتری سوار کند . همان روز عصر، به سوی «کوئینز تاون» (ایرلند) حرکت نموده و ساهت 30 : 1 دقیقه بامداد روز 11 آوریل به داخل پهنه ی «اقیانوس اطلس» روانه شد .

مسافرین فصلی «اقیانوس اطلس»، عمیقاً تحت تأثیر کشتیِ جدید قرار گرفته بودند . «تایتانیک» آنقدر جسیم بود که حرکت آن بر روی دریا، احساس نمی شد . موتورهای بزرگ و پُرقدرتِ آن، هیچکدام از ارتعاش های آزارنده متداول در اقیانوس پیماهای دیگر را ایجاد نمی کردند، حتّی زمانی که با حداکثر سرعت 22 گره دریایی (41 کیلومتر درساعت، که در زُمره سریع ترین کشتی های آن زمان بود) حرکت می کرد، مسافرینِ داخل آن می توانستند از حداکثر آسایش برخوردار شوند .

در هنگام مسافرت، هوا صاف و دلپذیر بوده و دمای آب، حدود 12 درجه سانتیگراد بود . زمستان سال 1992 بطور غیرمعمولی معتدل می نمود . اعتدال هوا، باعث کَنده شدنِ مقادیر عظیمی یخ از نواحی قطبی و رانده شدن آنها به داخل اقیانوس شده بود . کشتی های آن زمان، مجهز به «رادار» نبودند، ولی «تایتانیک» به سیستم تلگراف بی سیم مارکونی مجهز شده و دو اُپراتور سیستم آن، بطور شبانه روزی در اتاق مخابرات آن کار می کردند .

در روز یکشنبه 14 آوریل، پنجمین روزِ مسافرت، «تایتانیک»، پنج اخطار مختلف درباره ی مشاهده «کوه های یخ» مشاهده کرد، امّا کاپیتان کشتی، چندان توجهی به این اخطارها ننمود . کشتی با سرعت 22 گره دریایی در حال حرکت رو به جلو بود و مدیراجرایی شرکت «بروس آیسمی» اعلام کرد که یک روز زودتر از برنامه به «نیویورک» خواهند رسید .

در شب 14 آوریل، اُپراتور بی سیم، شدیداً سرگرم مخابره پیام های کوتاه مسافرین به خویشاوندان و دوستانشان در ساحل «نیوفوندلند» (محل پهلو گرفتن کشتی) بود . او شمشین اخطار دیده شدن «کوه یخ» را نیز دریافت کرد، امّا هیچ توجهی به اینکه «تایتانیک» چقدر نزدیک مکان ارسال اخطارها است، نکرد؛ و پیام را زیرِ یک وزنه کاغذ در کنارِ آرنج خود گذاشت . [این پیام هرگز به کاپیتان «اسمیت» یا «ناخدا یکم» کشتی نرسید .]

با تمام این احوالات، شب 14 آوریل، بطرزی غیرمعمول صاف و تاریک بود . ماه در آسمان پیدا نبود، ولی آسمان بطور باورنکردنی با ستارگان بی شمار روشن شده بود . ستارگان به قدری درخشنده بودند که افسر کشتی، «سیّاره ژوپیتر» در بالای افق را با چراغ دکل یک کشتی بخار، اشتباه گرفت .

دریا، نیز کاملاً صاف و بدون موج بود . بسیاری از بازماندگان، دریای آن شب را مانند «شیشه» توصیف کرده اند . فقدان امواج، کارِ تشخیص «کوه های یخ» را دشوارتر می ساخت، زیرا در شرایطی که دریا، موّاج است، برخورد موج به «کوه یخ» و برگشت آن، تعیین مکانِ آن را آسان تر می کند .

در ساعت 40 : 11، یکی از دیده بانان کشتی که در آشیانه خدمه حاضر بود، «کوه یخ» عظیمی را که به طرز خطرناکی در جلو و نزدیک کشتی بود، مشاهده کرد . او به ناخدا یکم »مورداک» اعلام خطر کرد و «مورداک» سراسیمه دستور داد که کشتی تماماً به سمت چپ بگردد . او به موتورخانه دستور داد که گردش پروانه ها را معکوس کنند . کشتی به آرامی به چپ گردید، امّا «تایتانیک» بسیار بزرگ بود و بسیار سریع حرکت می کرد و «کوه یخ» نیز بسیار نزدیک بود .

37 ثانیه بعد، پهلویِ سمت چپ کشتی به قسمت زیرِ آب «کوه یخ» کشیده شده و شکافی به طول 100 متر در بدنه ی کشتی ایجاد شد . آب به سرعت وارد قسمت های کشتی شد و از آنجایی که شکاف بسیار طویل بود، بیشتر قسمت های کشتی، همزمان شروع به پُر شدن از «آب» کردند .

بدین ترتیب، یکی از بزرگترین حوادث کشتیرانی طول تاریخ آغاز گشت . در طول شبی پُر از حادثه و وحشت، 705 نفر از مسافرین نجات یافته و 1502 نفر باقیمانده، یا در داخل آب های منجمد «اقیانوس اطلس» جان سپردند، و یا همراه بدنه ی عظیم کشتی که در حین فرو رفتن در آب، دو تکه شده بود، به قعر «اقیانوس اطلس» رفتند .

تهیه و تنظیم ... منیژه شهرابی