4- مقاله مذهبی / نایبان حضرت امام زمان (عجّل الله تعالی) و غیبت (1)

نایبان حضرت امام زمان (عجّل الله تعالی) و غیبت 

قسمت اوّل 

غیبت صغری

در «غیبت صغری»، چهارتن از بزرگان شیعه، به ترتیب وکیل، سفیر و نایب خاصّ حضرت مهدی صاحب الزمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) بودند، که خدمت آن حضرت می رسیدند و وکالتشان مورد تأیید آن حضرت بود، و پاسخ های حضرت قائم آل محمّد مهدی صاحب الزمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف)، در حاشیه ی نامه ها، توسط «نواب» به دست مردم می رسید . 

البته، غیر از این چهار نفر که به نواب اربعه» مشهور هستند، وکلای دیگری هم از طرف حضرت مهدی صاحب الزمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) در شهرهای مختلف اسلامی بودند که به وسیله ی همین چهار بزرگوار، امور مردم را به عرض حضرت امام زمان (علیه السلام) می رساندند، و از سوی آن حضرت در امور آنها، توقیع هایی صادر شده بود (1) . 

سفارت این چهار بزرگوار، سفارت مطلق و تام بوده، ولی دیگران فقط در موارد خاصی سفارت داشتند، مانند : «ابوالحسن محمّد بن جعفر اسدی»، «احمد بن اسحاق اشعری»، «ابراهیم بن محمّد همدانی»، «احمد بن حمزه بن الیسع» (2) . 

«نواب اربعه»، عبارت بودند از : «ابوعمرو عثمان بن سعید عَمری»، «ابو جعفر محمّد بن عثمان بن سعید عَمری»، «ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی»، «ابوالحسن علی بن محمّد سمری» . 

نایب اوّل، «عثمان بن سعید عَمری»، مورد اعتماد مردم و جلیل القدر، و وکیل حضرت امام علی بن محمّد الهادی (علیه السلام) و حضرت امام حسن بن علی العسکری (علیه السلام)، نیز بود (3) . ایشان به اَمر امام علیه السلام، متصدی کفن و دفن حضرت امام حسن عسکری (علیه السلام) گردید (4) . 

شغلِ «عثمان بن سعید»، روغن فروشی بود، ایشان در زمان حضرت امام حسن عسگری (علیه السلام)، اموالی را که به عنوان «خمس» و زکات» مسلمانان به ایشان می دادند، در ظروف روغن که به آن «دبه» می گفتند، قرار می داد و به خدمت آن امام می رساند (5) . 

«احمد بن اسحاق قمی»، هنگامی که از حضرت امام هادی (علیه السلام) پرسید : آقای من، گاهی غایب و گاهی حاضرم، وقتی که حضور دارم همیشه نمی توانم خدمتتان برسم، (درآن وقت) سخن چه کَسی را بپذیرم و فرمان چه شخصی را اطاعت کنم ؟ 

آن حضرت فرمود : این «عَمرو عثمان بن سعید عَمری» مورد اطمینان و امین است، آنچه به شما می گوید از من می گوید، و آنچه به شما برساند از من می رساند . 

«احمد بن اسحاق» می گوید : پس از رحلت حضرت امام هادی (علیه السلام)، نزد حضرت امام حسن عسکری (علیه السلام) رفته، همان گفته را تکرار کردم . آن حضرت، مانند پدر بزرگوارشان فرمودند : «ابوعمرو» امین و مورد اطمینان امام گذشته و مورد اطمینان من در زندگی و پس از مرگ من است، آنچه به شما برساند، از من می رساند (6) 

جناب «عثمان بن سعید»، پس از حضرت امام حسن عسکری (علیه السلام)، و به فرمان حضرت مهدی صاحب الزمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) به وکالت و نیابت ادامه داد، و شیعیان مسائل خود را نزد او می بردند و پاسخ حضرت امام مهدی (علیه السلام) توسط ایشان به مردم می رسید (7) . 

نایب دوّم، «ابوجعفر محمّد بن عثمان» بود، و ایشان نیز همچون پدر بزرگوارش، از بزرگان شیعه، و در تقوی و عدالت و بزرگواری مورد اعتماد و احترام شیعیان بود . «عثمان بن سعید»، پیش از وفات، به فرمان حضرت امام عصر (عجّل الله تعالی فرجه الشریف)، فرزند خود «ابوجعفر محمّد بت عثمان» را به جانشینیِ خود، و نیابت حضرت امام زمان (علیه السلام) معرفی کرد، این در حالی بود که حضرت امام حسن عسکری (علیه السلام)، نسبت به ایشان و پدرش اظهار اعتماد و اطمینان فرموده بود، و شیعه بَر عدالت و تقوی و اطاعت ایشان اتفاق نظر داشتند (8) . 

پس از درگذشت نایب اوّل، جناب «عثمان بن سعید»، توقیعی از جانب حضرت صاحب الزمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) در مورد وفات ایشان، و نیابت فرزندش «محمّد» صادر شد که ترجمه ی قسمتی از آن چنین است : 

انّا لله و انّا الیه راجعون

در برابر فرمان خدا تسلیم و به قضای او، راضی هستیم . پدرت سعادتمند زیست و پسندیده درگذشت . خداوند او را رحمت کند، و به پیشوایان و سرورانش (علیهما السلام) ملحق سازد . از کمال سعادت پدرت بود که خداوند فرزندی چون تو را به او عنایت کرد که پس از او جانشین گردی، و در امورش قائم مقام او باشی، و برایش طلب رحمت و آمرزش نمایی (9) . 

ادامه دارد ... 

تهیه و تنظیم : منیژه شهرابی